vlag
De NAVO is een afkorting van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, oftewel de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie. De organisatie staat ook bekend als de Noord-Atlantische Alliantie of het Noord-Atlantische Pact. Het is een militair verdrag gesloten op 24 augustus 1949 onder het Noord-Atlantisch Verdrag, gesloten op 4 april in Washington.
De oorsprong van de NAVO moet worden gezocht in de situatie die ontstond na het einde van de vijandelijkheden van de Tweede Wereldoorlog, toen de samenwerking van de Amerikaanse geallieerden en de coalitie met de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken (USSR) eindigde en de Koude Oorlog begon. Vervolgens ondertekenden België, Frankrijk, Nederland, Luxemburg en het Verenigd Koninkrijk in 1948 het Brussels Pact, dat het jaar daarop werd omgezet in het Noord-Atlantisch Pact.
Aanvankelijk moest de NAVO een defensieorganisatie zijn die haar leden een gevoel van veiligheid zou bieden tegen de dreiging van communistische staten. De belangrijkste reden voor de oprichting van de NAVO was de overtuiging over de agressiviteit van het beleid van de USSR en de dreiging voor de landen van West-Europa, die werden veroorzaakt door een reeks gebeurtenissen: in 1947 - de oprichting van de Komintern, 1948 - de communistische staatsgreep in Tsjecho-Slowakije en de blokkade van West-Berlijn in 1948-49.
Aanvankelijk waren er tien landen bij de NAVO aangesloten (Groot-Brittannië, Frankrijk, Nederland, België, Luxemburg, Noorwegen, Denemarken, IJsland, Italië, Portugal, de Verenigde Staten en Canada - de zogenaamde stichtende leden). In de daaropvolgende jaren traden meer lidstaten toe tot de NAVO. In 1952 werd het uitgebreid naar Griekenland en Turkije, in 1955 naar Duitsland en in 1982 naar Spanje.
In 1999 verschenen de eerste landen uit het voormalige Oostblok (Polen, Tsjechië en Hongarije) in de structuren van deze organisatie. Tijdens de zitting van de NAVO-leiders in Praag in 2002 werden andere landen uitgenodigd om zich bij het bondgenootschap aan te sluiten: Bulgarije, Estland, Litouwen, Letland, Roemenië, Slowakije en Slovenië. Deze landen traden op 29 maart 2004 officieel toe tot het Pact. Op 1 april 2009 worden Albanië en Kroatië officieel lid van de NAVO. Het laatste, 29e lid werd toegelaten op 5 juni 2022, en het was Montenegro, en deze beslissing werd genomen op de top van Brussel op 25 mei van dat jaar.
Tot 1990 was de NAVO de belangrijkste politieke en militaire structuur aan de westelijke kant in het confronterende, bipolaire wereldsysteem als tegenstander van het Sovjetblok en het in 1955 opgerichte Warschaupact. Met het einde van de Koude Oorlog veranderde de aard van het pact. Veranderingen in de internationale arena en de ineenstorting van het blok van communistische staten brachten veranderingen teweeg in de strategische concepten van de NAVO.
Tegenwoordig is het eerder een antiterroristische coalitie. Het gevolg van deze veranderingen was het zogenaamde nieuwe strategische concept. Het ging uit van het in stand houden van voldoende conventionele en nucleaire strijdkrachten die in staat zijn potentiële agressors af te schrikken en activiteiten uit te voeren om mogelijke gewapende conflicten in de wereld te voorkomen.
De nadruk lag ook op het waarborgen van de veiligheid van de staten van het Bondgenootschap in het licht van diverse en multidirectionele internationale dreigingen (etnische en territoriale conflicten, proliferatie van massavernietigingswapens en wapentechnologie, onderbreking van de toevoer van strategische grondstoffen, terrorisme en sabotage). De eerste onafhankelijke militaire actie van de NAVO was de interventie in Kosovo. Na de ervaringen van deze missie is dit concept geactualiseerd.
Dit nieuwe bijgewerkte concept introduceerde "niet-artikel 5-operaties", die voornamelijk crisisresponsoperaties zijn, dat wil zeggen operaties door strijdkrachten die gericht zijn op het aanpakken van de grondoorzaken van crises of crises die de regionale of mondiale veiligheid bedreigen en de mensenrechten schenden (10). Net als bij vredeshandhavingsoperaties dienen de interveniërende troepen onpartijdig te handelen, aangezien zij geen partij zijn bij het conflict.
Het is de moeite waard eraan toe te voegen dat er in de geschiedenis van de NAVO talloze turbulenties zijn geweest.
Vanaf 1966 schorste Frankrijk zijn lidmaatschap van de militaire structuren van het Pact omdat zijn leider, generaal Charles de Gaulle, besloot zijn eigen nucleaire verdedigingssysteem te ontwikkelen. Het kwam bij hen terug, maar slechts gedeeltelijk, alleen in 1995 en alleen in 2009. Griekenland deed iets soortgelijks in 1974-1980. De reden voor dit besluit was het conflict met Turkije en de overtuiging van Griekenland dat de NAVO niets doet op dit gebied. Bovendien behoorde Spanje tot 1997 niet tot de militaire structuur.
De structuur van de NAVO is in de loop van het pact veranderd. Als onderdeel van de afspraken die zijn gemaakt op de NAVO-conferentie (Praag 2002), veranderde de structuur van de besluitvormingscentra van het bondgenootschap in 2003. De nieuwe structuur vertrekt van de geografische verdeling van commando's ten gunste van de verdeling van bevoegdheden.
De operationele functies waren verdeeld over de nieuw opgerichte Allied Command Operations (ACO) en NATO Allied Command Transformation (ACT). Momenteel is het belangrijkste bestuursorgaan van het Pact de Noord-Atlantische Raad (de NAVO-Raad, die bestaat uit vertegenwoordigers van de lidstaten. De NAVO-Raad kan op verschillende niveaus bijeenkomen. Hij komt regelmatig bijeen op het niveau van de ministers van Buitenlandse Zaken ( twee keer per jaar) en vaste vertegenwoordigers (minstens één keer per week).
In uitzonderlijke omstandigheden kan het ook bijeenkomen op het niveau van de staatshoofden en regeringsleiders. Naast de NAVO-Raad zijn de belangrijkste organisatiestructuren van het Pact: het Defensieplanningscomité, de Nucleaire Planningsgroep, het Militair Comité (het hoogste militaire orgaan van het Pact) en zijn ondergeschikte Militaire Staf, en het Internationaal Secretariaat met de secretaris-generaal van de NAVO. De secretaris-generaal van de NAVO is het hoogste politieke ambt in het Bondgenootschap en wordt, volgens de gangbare praktijk, vervuld door Europese burgerpolitici.